گروه خانگی کلیسا چیست و چه چیزی نیست؟

منصور برجی

|| رهبران با تجربه و سرشناس در امر گروه‌های خانگی، تعاریف نسبتاً متفاوتی از گروه‌های خانگی کلیسا ارائه می‌دهند. برخی آن را به این دلیل که شکلی از”اجتماع ایمان‌داران به منظور مطالعه کتاب‌مقدس و پرستش خدا“ است، «کلیسای خانگی» (house church)، و برخی دیگر به دلیل نحوه رشد این گروه‌ها، آن را «گروه سلولی» (cell group) خوانده‌اند. گروه دیگری از عنوان «گروه‌های کوچک» (small group) استفاده میکنند زیرا ممکن است محل جمع شدن جایی غیر از خانه، مثل محل کار، پارک یا قهوه‌خانه باشد. به علاوه این عنوان تاکید دارد که گروه برای موثر بودن و رسیدن به اهداف خود باید کوچک بماند و در صورت رشد، به گروه‌های دیگر تقسیم شود.

جول چامسکی گروه خانگی را به این ترتیب معرفی کرده است:

یک گروه کوچک که به منظور تقدیس و بنای روحانی و همچنین بشارت انجیل (به منظور تکثیر) به صورت مرتب با یکدیگر جمع شده و متعهد به شرکت در فعالیت‌های کلیسای محلی خود هستند.

بنابراین در این سری نوشته‌ها به تعریف گروه خانگی «کلیساـمحور» توجه خواهیم داشت، هر چند برخی اصول ارائه شده می‌تواند برای اعضا و رهبران کلیسای مستقل خانگی نیز مفید واقع شود.

یک گروه خانگی چهار خصوصیت عمده دارد:

نگاهی رو به بالا: شناخت خدا
نگاهی رو به درون: شناخت یکدیگر
نگاهی رو به بیرون: خدمت و بشارت به افراد خارج از گروه که مسیح را نمیشناسند
نگاهی رو به جلو: پرورش رهبران جدید

گروه‌های خانگی یک شکل نیستند و انعطاف‌پذیری بالایی دارند. به طور مثال، گروهی که اهداف بشارتی قوی دارد، مدت طولانی از جلسات خود را به سرودخوانی و دعا نمی‌گذراند و یا گروهی که برای دانشجویان تشکیل شده است، محتوی و قالب جلسات خود را با طبع، پرسش‌ها و نیازهای این قشر تطبیق داده است. گروه‌های خانگی مخصوص بانوان، یا جوانان نیز خصوصیات خاص خود را دارند. اما در همه آنها این چهار خصوصیت مشترک هستند. به عبارتی همه آنها تلاش میکنند تا «حکم بزرگ» (متی۲۲: ۳۶ـ۴۰) یعنی محبت و شناخت خدا و همسایه را تمرین کرده و به «مأموریت بزرگ» (متی۲۸: ۱۸ـ۲۰) یعنی بشارت و شاگردسازی وفادار باشند.

گروه خانگی چه چیزی نیست؟

توضیح چند نکته در مورد اینکه گروه خانگی چه چیزی نیست به درک بهتر موضوع کمک خواهد کرد.

کلیسای خانگی نیست

در برخی کشورها که به دلایل عملی یا امنیتی امکان شرکت در کلیساهای رسمی وجود ندارد ایمانداران به ناچار در خانه‌ها گردهم آمده و دعا و مراسم عبادی خود را برگزار می‌کنند. جمع و مشارکت ایمانداران در چنین شرایطی به دو معنی «کلیسا» نامیده می‌شود. اول اینکه کلیسا به جمع ایمانداران به مسیح که با هدف پرستش خدا دور هم جمع شده‌اند اطلاق می‌شود. به این ترتیب این جمع را میتوان در معنای کلی کلمه، کلیسا دانست. دوم اینکه، به دلیل عدم امکان شرکت در کلیسا، ممکن است آیین‌های کلیسایی همچون شام خداوند و تعمید آب نیز در این گروه‌ها انجام پذیرد. دور از انتظار نخواهد بود اگر ساختار اعتقادی و نظام کلیسایی نیز برای خود داشته باشند، هر چند ۱۰ نفر و یا کمتر هم عضو این کلیساها باشند. وجود کلیساهای خانگی در چنین شرایطی برکت بزرگی برای ایمانداران محسوب می‌شود و در کشورهایی مثل چین و ایران به رشد و گسترش فزاینده کلیسا انجامیده است.

اما برخی در اهمیت کلیساهای خانگی راه به افراط رفته و آن را جایگزینی اصیل برای کلیساهای رسمی و سازمانیافته‌تر می‌دانند. سخن در باب ارزیابی چنین ادعایی در حوصله این نوشتار نیست و در فرصت دیگری به آن خواهم پرداخت. اما گروه خانگی کلیسا محور و کلیسای خانگی هر کدام ارزش مخصوص به خود را دارند و یکی را نمی‌توان جایگزین دیگری دانست. چه بسا در یک کلیسای خانگی هم دو یا چند گروه خانگی تشکیل شود.

آنچه آگاهی به آن ضروری است، این است که «گروه خانگی» با «کلیسای خانگی» فرق عمده‌ای دارد. گروه خانگی از نظر اعتقادی، نظام رهبری، خط مشی کلی تابع یک کلیسای محلی است و مستقل نیست. دانستن این نکته از آن رو اهمیت دارد که ارتباط و هماهنگی گروههای خانگی را با کلیسای متبوع خود ضروری می‌سازد.

کاربرد عنوان «کلیسای خانگی» برای گروه‌های خانگیِ کلیسا محور یک مشکل دیگر نیز به همراه خواهد داشت و آن اینکه اعضا و میزبانان این جلسات را ترغیب خواهد کرد تا ساختار و نحوه اداره جلسات «کلیسای خانگی» را به شکل «کلیسا» اداره کنند. همانطور که در جای دیگری اشاره کرده‌ام، چنین رویکردی جنبههای برتر گروه خانگی را خنثی و غیرمؤثر میسازد.

محفلی بسته یا کلوبی انحصاری نیست

ممکن است فکر کنید گروه باید یکدست و با هم جور باشند! به این منظور تمام تلاش خود را بکنید که هماهنگی و شاید نزدیکی اعضا به هم نخورد. اما به یاد داشته باشد که گروه مثل یک سلول باید رشد و تکثیر یابد و گر نه دچار مرگ و زوال خواهد شد. هر چند صمیمیت و یکدستی اعضا خوب و مطلوب است، اما اجازه ندهید این موضوع به خودی خود هدف نهایی گروه شود. شما باید از نظر کمی نیز رشد کنید.

یک سازمان نیست

گروه خانگی صرفا یک طور سازماندهی اعضای بدن مسیح نیست. گروه خانگی همچون یک موجود زنده باید زنده و پویا باشد و نه ایستا. اگر رشد و تکثیر در یک گروه کاهش یافته و یا متوقف شود، طبیعی است که به نقطه پایان خود برسد. پس فکر سازماندهی آنقدر نباید برجسته شود که از رشد و پویندگی گروه بکاهد.

هفته‌ای یک بار نیست

گروه خانگی خیلی فراتر از جلسات هفتگی است. مثل یک خانواده ارتباط آن در بقیه روزهای هفته هم تداوم دارد. در طول هفته، اعضا با هم در ارتباط هستند و به یکدیگر توجه و مراقبت نشان میدهند. عجیب نیست که در جلسات یکشنبه کلیسا اعضای گروه خانگی به دنبال هم بگردند و کنار یکدیگر بنشینند.

کلاس درس نیست

هر چند هنگام بررسی کتاب‌مقدس در گروه‌های خانگی درسی هم ارائه میشود، اما این گروه صرفاً یک کلاس درس نیست. یعنی بخش تدریس (توسط یک فرد)، هسته مرکزی و قسمت اصلی گروه خانگی نیست. بیشترین درسآموزی در گروه خانگی در تبادل نظر و گفتگو با یکدیگر انجام می‌پذیرد. گروهی که کاربرد خود را با کلاس درس اشتباه گرفته باشد، به میزبان نیز به عنوان معلم یا منبع پاسخ به همه پرسش‌های مربوط به کتاب‌مقدس مینگرند. در حالی که میزبان گروه خانگی نقش یک راهنما را دارد و خود نیز در این سفر با دیگران همراه است. او اعضای گروه را به شرح تجربیات، احساسات و آموخته‌هایشان ترغیب میکند تا به واسطه خرد جمعی به شناخت بهتری از خدا و اراده او برای زندگیشان برسند.

صرفا جلسه مطالعه کتابمقدس نیست

بسیاری گروه خانگی را به عنوان جلسه مطالعه کتاب‌مقدس می‌شناسند. اگر چه درس در گروه خانگی حول محور کلام خدا می‌گردد، اما تمرکز و اولویت گروه خانگی هم‌فکری اعضا در مورد چگونگی به کار بستن تعالیم کتاب‌مقدس در زندگی آنان است و نه تعلیم دانش کتاب‌مقدسی توسط یک فرد.

فقط یک جلسه دعا نیست

اگر در جلسه خانگی دعا جای مهمی نداشته باشد، تاثیر گسترده و عمق کافی نخواهد داشت. با این حال، گروه خانگی تنها یک جلسه دعا نیست. یک گروه خانگی بخشی از برنامه‌های هر هفته خود را به دعا اختصاص میدهد و اعضای آن نیز در طول هفته برای یکدیگر دعا میکنند. هر از چند گاهی نیز، یک جلسه گروه به طور کامل به دعا کردن تخصیص می‌یابد. ولی در بقیه جلسات دعا تنها محور جلسات دعا نیست.

تنها یک کمیته خدمتی نیست

خدمت نیز همچون درس، مطالعه کتابمقدس، و دعا یکی از اهداف و بخش‌های مهم گروه خانگی است. اما گروه خانگی تنها یک کمیته خدمتی نیست. آنچه اعضای یک گروه را گرد هم میآورد هم فکری و رایزنی در مورد فعالیت‌های خدمتی نیست. همان‌گونه که در نگرش چند سویه (بالا، درون، بیرون،جلو) اشاره کردم، خدمت یکی از این ویژگی‌های گروه است و نه تمام آن.

جلسه روانکاوی و گروه درمانی نیست

جلسه گروه خانگی، جلسه روان‌کاوی و روان درمانی نیست. در گروه خانگی شفا از طریق ابراز افکار، احساسات و باورهای اعضا، شنیدن از یکدیگر، همدلی و دعا اتفاق میافتد. من به اهمیت جلسات مشاوره و روانکاوی باور دارم، اما نه در گروه خانگی.