روح‌ آیین‌ پروتستان

روح آیین‌ پروتستان (The Spirit of Protestantism)

نویسنده‌ کتاب‌ درباره‌ علل‌ نگارش‌ چنین‌ کتابی‌ موارد متعددی‌ را برمی‌شمرد که‌ یکی‌ از آنها فقدان‌ یک‌ همتای‌ پروتستانی‌ در برابر کتاب‌ روح‌ آیین‌ کاتولیک‌ نوشته‌ کارل‌ ادم‌ است‌. وی‌ معتقد است‌ هیچ‌ کتابی‌ نبوده‌ بکوشد ایمان‌ پروتستانی‌ را بی‌هیچ‌ شرم‌ و پروایی‌ به‌ نحوی‌ از درون‌ شرح‌ دهد و بتواند با کسانی‌ که‌ در بیرون‌ ایستاده‌اند نیز ارتباط‌ برقرار کند.

وی‌ همچنین‌ در پیشگفتار کتاب‌ تصریح‌ می‌کند که‌ این‌ کتاب‌ با روش‌ تحقیق‌ عینی‌، بیطرفانه‌ و مفصلی‌ که‌ تحسین‌ و تمجید از آن‌ در پژوهش‌های‌ دانشگاهی‌ رواج‌ دارد نیست‌ و پرداختن‌ به‌ موضوع‌ علاقه‌ خداوند به‌ انسانها در چنین‌ سبک‌ و سیاقی‌ بیش‌ از هر چیز دیگری‌ غیردانشگاهی‌ است‌.

کتاب‌ از سه‌ بخش‌ اصلی‌ تشکیل‌ شده‌ است‌. در نخستین‌ بخش‌ که‌ عمدتا مباحث‌ تاریخی‌ و دایره‌المعارفی‌ را شامل‌ می‌شود، نویسنده‌ ضمن‌ برطرف‌ کردن‌ تصورهای‌ نادرستی‌ که‌ از آیین‌ پروتستان‌ وجود دارد روند تاریخی‌ شکل‌گیری‌ این‌ جنبش‌ را بیان‌ می‌کند. مواردی‌ نظیر معرفی‌ شخصیت‌های‌ اصلاح‌طلب‌ پیش‌ از لوتر و افرادی‌ که‌ همزمان‌ لوتر به‌ جنبش‌ اصلاح‌طلبی‌ پیوستند، فرقه‌ها و کلیساهای‌ پروتستانی‌ از جمله‌ مواردی‌ هستند که‌ در این‌ بخش‌ به‌ آنها اشاره‌ شده‌ است‌. نویسنده‌ در اواخر این‌ بخش‌ در یک‌ جمع‌بندی‌ روح‌ آیین‌ پروتستان‌ را این‌چنین‌ معرفی‌ می‌کند: “آیین‌ پروتستان‌ در بهترین‌ موقعیت‌ خود مایل‌ است‌ به‌ فعالیت‌ اصلاح‌گرانه‌ خدا گردن‌ نهد و تا زمانی‌ که‌ بر مسیح‌ ارج‌ نهاده‌ شود به‌ هیچ‌ چیز دیگری‌ اهمیت‌ ندهد. … روح‌ آیین‌ پروتستان‌ مستلزم‌ اشتیاق‌ به‌ زیستن‌ در عرصه‌ خطر است‌، نه‌ فقط‌ به‌ این‌ دلیل‌ که‌ مطالبه‌ امنیت‌ برای‌ آدمی‌ نوعی‌ انکار خدا است‌. بل‌ به‌ این‌ دلیل‌ که‌ هر گاه‌ امنیت‌ آدمی‌ از بین‌ رود خدا می‌تواند وارد صحنه‌ شود.” و درباره‌ نگرش‌ پروتستان‌ها به‌ کلیسا می‌نویسد: “آیین‌ پروتستان‌ تصدیق‌ می‌کند که‌ کلیسا باید تکان‌ بخورد، وارسی‌ شود، تصفیه‌ گردد و از نو ساخته‌ شود. نمی‌توان‌ فقط‌ یک‌ بار آن‌ را نوسازی‌ کرد. حیات‌ کلیسا باید حیاتی‌ همراه‌ با نوسازی‌ مداوم‌ باشد، زیرا آنجا کلیسای‌ گناهکاران‌ است‌، یعنی‌ کلیسایی‌ است‌ که‌ پیوسته‌ در اجرای‌ رسالات‌ والایش‌ ناکام‌ مانده‌ است‌.

در بخش‌ دوم‌ کتاب‌ نویسنده‌ تلاش‌ می‌کند فهرستی‌ از اعتقادات‌ اصلی‌ پروتستان‌ها را عرضه‌ کند. او در این‌ قسمت‌ مفهوم‌ “فیض‌” را به‌عنوان‌ محوری‌ترین‌ بحث‌ در اعتقادات‌ پروتستان‌ بررسی‌ و نسبت‌ مفهوم‌ ایمان‌ با آن‌ را بیان‌ می‌کند و در فصول‌ بعدی‌ مواردی‌ مثل‌ نگاه‌ پروتستان‌ها به‌ کتاب‌ مقدس‌ و روحانیت‌ را مطرح‌ می‌کند.

آخرین‌ بخش‌ کتاب‌ با عنوان‌ “نگرانی‌های‌ موجود پروتستان‌ها” به‌ بررسی‌ نسبت‌ پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها و مشکلات‌ و مسائلی‌ که‌ آیین‌ پروتستان‌ با آنها در چالش‌ است‌، اختصاص‌ دارد. نویسنده‌ در اوایل‌ این‌ بخش‌ تصریح‌ می‌کند : “چه‌ بخواهیم‌ و چه‌ نخواهیم‌ سرنوشت‌ آیین‌ پروتستان‌ به‌ سرنوشت‌ آیین‌ کاتولیک‌ رس‌می‌ گره‌ خورده‌ است‌.” وی‌ سپس‌ در ادامه‌ تصور قالب‌ و مرسوم‌ کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها از یکدیگر را مطرح‌ می‌کند و می‌افزاید: “تا زمانی‌ که‌ چنین‌ نگرش‌هایی‌ حاکم‌ باشد، وضع‌ امور خراب‌تر می‌شود. هر طرف‌ تا مدتی‌ دست‌ از فریاد کشیدن‌ برمی‌دارد تا مهمات‌ تازه‌ای‌ گرد آورد.”

یکی‌ دیگر از مواردی‌ که‌ نویسنده‌ در این‌ بخش‌ مطرح‌ کرده‌ و آن‌ را پاشنه‌ آشیل‌ پروتستان‌ می‌داند، موضوع‌ مرجعیت‌ است‌. به‌ گفته‌ وی‌ پروتستان‌ها در برابر این‌ پرسش‌ که‌ “مرجعیت‌ نهایی‌ شما چیست‌؟” هیچ‌ پاسخ‌ روشن‌ و مشخصی‌ عرضه‌ نمی‌کنند.