کانون فرهنگ و اندیشه مسیحی
روز سه شنبه ۲۰ بهمن ماه ۱۳۸۸، نورالله مرادى مشاور اطلاع رسانى رئیس کتابخانه ملى و مسئول خرید نخستین کتاب چاپ شده به خط و زبان فارسی در دنیا روند شناسایی آن و خریداری‌اش توسط این کتابخانه را تشریح کرد.
در ابتدای این برنامه دکتر نورالله مرادی، استاد دانشگاه و مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به این که مدتی پیش نخستین کتاب فارسی جهان با عنوان «زندگی حضرت عیسی» توسط کتابخانه ملی ایران خریداری شد»، گفت: در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نیز نسخه‌هایی از این اثر وجود دارد.
نورالله مرادى کتابدار و مشاور اطلاع رسانى رئیس کتابخانه ملى ایران در گفتگو با مهر با اشاره به اهمیت نسخه‌های اینگونه مهم به برخی از آنها اشاره کرد و گفت: نخستین کتابی که در ایران چاپ شد، ‘ساقموس’ نام داشت که خط و زبان آن ارمنی بود و مربوط به اوایل قرن ۱۱ هجری (بین سالهای ۱۰۲۵ تا ۱۰۳۰) در زمان شاه عباس بود که در کلیسای وانگ در جلفای اصفهان یافت شد اما اولین کتابی که به زبان فارسی چاپ شده ‘جمادیه’ نام دارد که متعلق به قائم مقام فراهانی و زمان بعد از جنگهای ایران و روس است.
وی افزود: کتابی که اخیراً با عنوان ‘زندگی عیسی مسیح’ توسط کتابخانه ملی خریداری شده در واقع نخستین کتابی است که به خط و زبان فارسی در دنیا چاپ شده است. این کتاب در سال ۱۰۲۷ در دربار اکبرشاه از پادشاهان هندوستان و توسط مولانا میرزای قاسم لاهوری از لاتین به فارسی ترجمه شد.
این استاد رشته کتابداری اضافه کرد: کتاب اخیر در سال ۱۰۳۵ هجری (برابر با ۱۶۳۹ میلادی) در شهر لایدن هلند چاپ شد. حجم ‘زندگی عیسی مسیح (ع)’ حدود ۱۰۰۰ صفحه است که به دو زبان فارسی (سمت راست صفحات) و لاتینی (سمت چپ) نوشته شده است.
مشاور اطلاع رسانى رئیس کتابخانه ملى ایران با بیان این که «این نوشتار شامل سه کتاب مجزا در یک مجموعه است»، تصریح کرد: قسمت اول که حدود ۶۰۰ صفحه دارد «زندگی عیسی مسیح» به زبان فارسی، اثر «فرانسیس خاویر» کشیش هلندی در هندوستان و قسمت دوم در حجمی حدود ۲۰۰ صفحه، «زندگی پطرس مقدس» را مورد توجه قرار داده است. باقیمانده آن که در واقع بخش سوم کتاب را تشکیل میدهد و یک دوره دستور زبان فارسی است که توسط شخصی به نام «ریو» به لاتین ترجمه شده است. این اثر نخستین دستور زبان فارسی منتشر شده در جهان به شمار میرود.
در ترجمه لاتین، داستان زندگی حضرت مسیح (ع)، واژههای «اما آلوده» توسط مترجم به عنوان «داستان حضرت مسیح(ع) اما آلوده» افزوده شده است. مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با تاکید بر این که این اثر در جنگ میان کاتولیکها و پروتستانها تالیف شده است، توضیح داد: نویسنده این کتاب فردی یسوئی است که کتاب را از دیدگاه پروتستانها نگاشته، مترجم نیز فردی کاتولیک مذهب است که «اما آلوده» را به نام کتاب افزوده است. این اثر در هنگام سلطنت شاه عباس در ایران و اکبر شاه گورکانی در هندوستان تالیف شد.
مرادی علت اصلی تالیف این اثر را تقاضای اکبرشاه گورگانی، پادشاه هندوستان، برای افزایش آگاهی خود از آیین مسیحیت دانست. در آن دوران زبان فارسی زبان رسمی دربار هند بود. وی سپس به سرگذشت نخستین کتاب فارسی چاپ شده در جهان پرداخت و افزود: چاپ این کتاب با پیشرفت استعمار در آسیا و هلند به عنوان یکی از دول استعماری، مقارن بوده است. در آن زمان شرکتی به نام هند شرقی در هند و با هدف تسلط بیشتر به مردمان آن سرزمین که خط و زبانشان فارسی بود، فعالیت میکرد. وی ادامه داد: بر همین اساس شرکت مذکور برای کارگزارانش دوره‌های دستور زبان فارسی میگذاشت و از سوی دیگر برای ترویج و تبلیغ آئین خودشان (مسیحیت) به مردمان آن سرزمین که عموماً مسلمان و هندو بودند زندگی عیسی مسیح را تبلیغ میکردند و این کتاب در واقع ترکیبی از اینگونه سیاستها است.
مرادی با اشاره به اهمیت خرید نخستین کتاب فارسی چاپ شده در جهان توسط کتابخانه ملى ایران گفت: این کتاب ۴۰۰ سال پیش چاپ شد و متاسفانه جای آن در کتابخانه ملی خالی بود اما من که چندی پیش نسخه ای از آن را در یکی از کتابخانه های اروپایی دیدم اخیراً متوجه شدم یکی از دوستانم نسخه‌ای از این کتاب را دارد و بعد از صحبتهای اولیه او را متقاعد کردم که آن را به کتابخانه ملی بفروشد.
اما نکته مهم درباره نسخه مذکور که با پوست دباغی شده بز صحافی و تجلید شده، این است که تمامی صفحات کتاب سالم است و هیچگونه افتادگی ندارد.
مرادی ابراز امیدواری کرد که به زودی این نسخه در محفظه ای شیشه ای در سالن ایرانشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی در معرض دید عموم علاقمندان قرار گیرد و با اشاره به اهمیت این نسخه افزود: نکته مسلم این است که تعداد نسخه‌های موجود از این کتاب در جهان بسیار کم است اما وظیفه کتابخانه ملی ایجاب میکند که بیشتر به اینگونه نسخه‌ها توجه کند و آنها را خریداری و در معرض استفاده پژوهشگران قرار دهد.
منبع: خبرگزاری مهر
