مسیحیت و کلیساهای آن

فصل هشتم، از کتاب «مسیحیت و کلیساهای آن»، به قلم آرمان رشدی، دی‌ماه ۱۳۸۸- ژانویه ۲۰۱۰

در فصل‌های گذشته، بررسی عقاید کلیساهای پروتستان و شیوه اداره آنها را بررسی کردیم. گفتیم که در طول همان قرن شانزدهم، یعنی در قرنی که نهضت پروتستان آغاز شد، کلیساهای لوتری، پرزبیتری، انگلیکن، و باپتیست به وجود آمد که آنها را کلیساهای تاریخی می‌نامند. اما در فصل قبل، در این زمینه بحث کردیم که در میان این کلیساهای تاریخی پروتستان، همواره مسیحیانی ناراضی وجود داشتند که بر ضرورت ارتباط شخصی با خدا، زندگی مقدس، و دوری از تشریفات کلیسایی تأکید می‌کردند. در فصل پیشین، به چند گروه از این ناراضیان اشاره کردیم و گفتیم که مهم‌ترین آنها، کلیسای متودیست است که امروزه جزو کلیساهای تاریخی به‌شمار می‌رود. اکثر این گروهها بر ارتباط شخصی ایماندار با خدا و زندگی دگرگون‌شده و دریافت مکاشفاتی خارج از کتاب‌مقدس پای می‌فشردند. همچنین گفتیم که آنچه که امروزه تحت عنوان نهضت پنطیکاستی و کریزماتیک به وجود آمده، در واقع ادامه تاریخی این جریان‌ها و شکل‌های جدید آن می‌باشند. با این مقدمه، اکنون به بحث در باره نهضت پنطیکاستی خواهیم پرداخت.

گهواره نهضت پنطیکاستی

نهضت پنطیکاستی در واقع در گهواره کلیسای متودیست پرورش یافت. کلیسای متودیست که به‌دست جان وزلی (۱۷۰۳-‏۱۷۹۱) آغاز شد، بر تقدس همه جانبه و کامل بودن ایمانداران تأکید داشت و از اخلاقیاتی سختگیرانه برخوردار بود.

یکی از همکاران جان وزلی، به نام جان ویلیام فلچر (Fletcher)، نهضت دیگری در همان دوره آغاز کرد که به “نهضت تقدس” معروف شد. این نهضت معتقد بود که ایماندار باید علاوه بر تجربه ایمان، “برکت دوم” را تجربه کند. فلچر این تجربه را “تعمید به روح‌القدس” نامید. اما این تجربه در نهضت تقدس همراه با تکلم به زبانها نبود. این نهضت در میان متودیست‌ها رواج فراوان یافت.

درضمن، در سال ۱۸۳۱، شخص دیگری باز در انگلستان، نهضت دیگری را آغاز کرد که در آن ایمانداران تکلم به زبانها را تجربه کردند.

در ایالات متحده، متودیست‌ها گرایش بسیاری به نهضت تقدس (نهضت فلچر) پیدا کردند و گفته می‌شود در جلسات متعددی که در سال ۱۸۶۷ برگزار شد، عده زیادی از کلیسای متودیست بیرون آمدند و به نهضت تقدس پیوستند.

در چنین بستری بود که نهضت پنطیکاستی در اوائل قرن بیستم به ظهور رسید.

آغاز نهضت پنطیکاستی

در اواخر سال ۱۹۰۰، چهل دانشجوی کالج بـِتِل (در شهر توپیکا در ایالت کانزاس) که به‌دست یک واعظ متودیست به نام چارلز پرهام (Parham) تأسیس شده بود، به توصیه پرهام به بررسی موضوع تعمید به روح‌القدس در کتاب‌مقدس پرداختند. ایشان به این نتیجه رسیدند که بر اساس کتاب اعمال رسولان، نشانه تعمید به روح‌القدس، تکلم به زبانها است. لازم به ذکر است که کتاب‌مقدس تنها کتاب درسی این چهل دانشجو بود. در جلسه‌ای به تاریخ اول ژانویه ۱۹۰۱، دانشجویی به نام خانم آگنس آزمَن، تکلم به زبانها را تجربه کرد. ظرف چند روز، عده‌ای دیگر، از جمله خود چارلز پرهام، همین تجربه را به‌دست آوردند. پرهام شروع به موعظه در مناطق مرکزی آمریکا کرد و این تجربه و نیز شفای بیماران را اعلام می‌داشت.

ابتدا تصور می‌شد زبانی که خانم آزمن به آن تکلم می‌کند، زبان چینی است. اما محققان چنین امری را تأیید نکردند. بعدها عنوان شد که این زبان فرشتگان است.

پرهام در سال ۱۹۰۵، دوره‌ای کوتاه‌مدت برای بررسی کتاب‌مقدس در تگزاس برگزار کرد. واعظی متودیست که پیرو نهضت تقدس بود، در این جلسات شرکت داشت. او ویلیام جوزف سیمور (Seymour، ۱۸۷۰-‏۱۹۲۲) نام داشت و سیاه‌پوست بود، و به همین دلیل، مجبور بود خارج از کلاس بایستد و به تعلیم گوش کند. سیمور تحت تأثیر تجربه تکلم به زبانها که از پرهام شنیده بود، به لس‌آنجلس آمد و در سال ۱۹۰۶، جلساتی در ساختمانی متروکه در خیابان آزوزا برگزار کرد و عده بسیاری تکلم به زبانها را تجربه کردند. دیری نپایید که خبر این رویدادها توسط جراید به همه جا رسید و واعظان و مردم از سراسر دنیا برای مشاهده و کسب تجربه شخصی به خیابان آزوزا آمدند. نهضت آزوزا به‌سبب تأکید بر تجربه روز پنطیکاست، به نهضت پنطیکاستی معروف شد.

آنچه که علاوه بر تجربه تکلم به زبانها، افراد را جذب کلیسای آزوزا می‌کرد، مسأله اختلاط نژادی، خدمت زنان، رهبر شدن افراد عادی، و تأکید بر سایر عطاهای روح‌القدس (نظیر نبوت و شفا) بود.

کلیساهای مختلف پنطیکاستی

کلیساهایی که به پیروی از نهضت خیابان آزوزا تشکیل یافته‌اند، عبارتند از:

یکی دیگر از رهبران نهضت خیابان آزوزا، به نام ویلیام دورهام (William Durham)، علاوه بر موضوع تکلم به زبانها و عطاهای روح‌القدس، بر کار تمام‌شده مسیح بر روی صلیب و زندگی پیروزمند مسیحی تأکید می‌گذاشت. به‌دنبال کار دورهام، این کلیساها در ایالات متحده تشکیل یافت:

شخص دیگری به نام جان شیپی (Schaeppe) که پیرو نهضت پنطیکاستی بود، این نکته را عنوان کرد که طبق کتاب اعمال، رسولان فقط به نام عیسی تعمید می‌دادند. لذا او نیز کلیسای جدیدی را بنیاد گذاشت که در خصوص تثلیث عقاید مبهمی داشت که بی‌شباهت به عقیده یگانه‌انگاران نبود (که طبق آن، پدر و پسر و روح‌القدس هر سه به همان شخص، یعنی به مسیح اشاره می‌کنند). این گروه به نام “فقط عیسی”
(Jesus Only) معروف شده‌‌اند. کلیساهای معتقد به این عقیده عبارتند از:

بر اساس آمار موجود، کلیسای Assemblies of God که در ایران “جماعت ربانی” نامیده می‌شود، بزرگترین کلیسای آمریکا است و گفته می‌شود که در سراسر جهان دارای سیصد میلیون عضو می‌باشد. کلیسای پنطیکاستی در ایران در دهه ۱۹۶۰ به وجود آمد و در سال ۱۹۷۲ رسماً تحت عنوان “کلیسای جماعت ربانی” به ثبت رسید. طبق مشاهدات نگارنده، این کلیسا در ایران در سالهای اخیر بیشتر به الهیات کریزماتیک متمایل شده است (در خصوص نهضت کریزماتیک در فصل آینده توضیح خواهیم داد).

عقاید کلیساهای پنطیکاستی

مهم‌ترین عقیده کلیساهای پنطیکاستی این است که تعمید به روح‌القدس تجربه‌ای مجزا و مستقل از تولد تازه و تعمید آب می‌باشد و تنها نشانه دریافت آن، تکلم به زبانها می‌باشد.

کلیساهای پنطیکاستی در خصوص آموزه نجات، پیرو نظریه آرمینیوس هستند و معتقدند که شخص بعد از دریافت نجات، اگر زندگی مقدسی نداشته باشد، ممکن است نجات خود را از دست بدهد. همچنین، طبق همین نظریه، انسان دارای اراده آزاد است و خدا هیچکس را از قبل برای نجات یا هلاکت انتخاب نکرده، بلکه چون از قبل می‌دید چه کسانی نجات خواهند یافت، نام آنان را پیش از آفرینش جهان در دفتر حیات نوشت.

کلیساهای پنطیکاستی مانند باپتیست‌ها، فقط بزرگسالان را غسل تعمید می‌دهند. برای این کار، ایشان از روش غوطه‌ور ساختن استفاده می‌کنند.

این کلیساها تأکید فراوانی بر شفای جسم دارند و اغلب معتقدند که بیماری در ایمانداران به‌علت گناه است. در صورتی که ایماندار توبه کند و ایمان کامل داشته باشد، باید قطعاً شفا یابد. عقیده رایج در میان پنطیکاستی‌ها این بوده که به‌منظور درمان نباید به پزشکان مراجعه کرد. طبق شواهد، بسیاری از این بیماران مردند. خود پرهام اغلب بیمار بود و دو پسرش در اثر بیماری در گذشتند.

روش اداره کلیسا

کلیساهای پنطیکاستی بیشتر به‌صورت شورایی تحت نظر شبان اداره می‌شوند. هر جماعت محلی در اداره امور خود استقلال دارد. اعضا برای انتخاب شماسان و رهبران خود رأی می‌دهند. زنان نیز اجازه خدمت دارند.

از بطن کلیساهای پنطیکاستی، نهضت دیگری به وجود آمد که امروزه به همه فرقه‌ها رسوخ کرده و در همه جا اشاعه یافته است. این نهضت را “نهضت کریزماتیک” می‌نامند. در فصل بعد، به بحث در این زمینه خواهیم پرداخت.<