تفكیك لایه ها و گونه‌های دین‌ورزی از یكدیگر، ضرورت دین‌شناسانه و معرفت‌شناسانه و اصلاح‌گرایانه دارد. در این مقاله نوعی گونه‌شناسی دین‌ورزی به اجمال عرضه می‌شود که در آن این سه گونه دین‌ورزی مصلحت‌اندیش، معرفت‌اندیش، و تجربت‌اندیش بررسی می‌شوند.

چرا ابوحامد غزالی، این فیلسوفِ مسلمان را بی‌دین و مُلحد خوانده و او را به دفاع از عقاید ضد دین دربارۀ مبانی اساسی اسلام متهم کرده است؟ ابن سینا دربارۀ نبوت، معاد جسمانی، وحی و علم خداوند به جزئیات چه می‌گفت؟

سرزمین‌هایی که روزگاری زادگاه و محل رشد مسیحیت بود، اکنون بخشی از میراث تاریخی خود را به دلیل تغییرات سیاسی و اجتماعی و جمعیتی از دست می‌دهند. میراث کهن و گران‌بهای مسیحیت در بسیاری از نقاط خاورمیانه از یک سو با جنگ و رشد افراط‌گرایی تهدید می‌شود، و از سوی دیگر با کاهش شدید جمعیت مسیحیان و مهاجرت بسیاری از آنان از خاورمیانه در خطر فراموشی قرار دارد.

از نظر نویسنده، این کتاب مقدمه ­ای است برمسائل اساسی علم و دین در جهان امروز که برای غیر متخصصان نوشته شده است. هات در کتاب خود برخی مسائل اصلی در زمینه علم و دین را تا حدودی به تفصیل مورد بحث قرار داده و به این منظور در مورد هر یک از مسائل مناظره­ای بین چهار مکتب فکری ترتیب داده است.

از دیدگاه ماکس وبر ريشه عميق پيروزی «روحيه سرمايه داری» را باید در مذهب پروتستان یافت که با تاکيد بر زهد تلاش، کار را مقدس ترين وظيفه انسان برای برخورداری از فيض خداوندگار ميشناسد و مومنان را فرا می خواند که در راه قربت به ذات الهی، به تکاپو برای شکوفا شدن در حرفه ای که برگزيده اند، روی آورند. در تفسير مبتنی بر نظريات «فرهنگ گرايانه» از واپس ماندگی ایران، دین اسلام و قلمرو شعر و شاعری از مقولات مطرح بوده‌اند.

پاپ فرانسیس می‌گوید، اگر تولیدکنندگان اسلحه و تجهیزات نظامی در حالی که سلاح تولید می‌کنند، خودشان را مسیحی هم بنامند، انسان‌هایی "ریاکار و دورو" هستند. این شدیدترین اظهارنظر در محکومیت فعالیت‌های تسلیحاتی در جهان از سوی بالاترین مقام کلیسای کاتولیک است.

کلید موفقیت هر گروه در گرو گفتگویی مهم درباره ارزش‌ها اصلی و تصمیمات عملی است که مورد توافق همه اعضای گروه است. اما اصول مشترک در توافق‌نامه خوب و مؤثر کدام است؟.

وقتی شاهد جنایات و قساوت‌های همچون کشتارهای گروه تروریستی داعش هستیم این پرسش مدام مطرح می‌شود که انسان چطور قادر است چنین دهشت‌هایی پدید آورد؟ پیتربرگر معتقد است نه می‌بایست به طبیعت انسان خیلی خوش‌بین بود و نه به امکان تغییر او خیلی بدبین. طبیعت انسان، هر چه که باشد، به انسان‌ها اجازه می‌دهد عشق بورزند و آدم بکشند. مذهب نیز می‌تواند افراد را به انجام هم نیک‌خواهی و هم نفرت تحریک و تهییج کند. آگاهی به این امر چه تغییری در طرح مسئله و رویکرد ما ایجاد می‌کند؟

خودداری از پرداخت جزیه به تروریست‌ها شاید سنگ‌دلانه به نظر برسد. اما آیا اخلاقی است که برای آزاد کردن گروگان‌ها به داعشی‌ها جزیه بدهیم؟ پرداخت این جزیه چه پیامدهای اخلاقی دیگری دربر دارد؟

به گفته مدیرکل دفتر مطالعات و رصد فرهنگی معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی شاخص «عامل بودن» به دین در جامعه پایین آمده است. داود میرزایی گفته است که وضعیت‌ دینداری جامعه، به خصوص جوانان را، با رویکردی به نام «بی‌شکلی دین‌ورزی» می‌توان تبیین و تشریح‌ کرد.